BORİK ASİT

Borik asit, aynı zamanda borasis asit, ortoborik asit ya da hidrojen borat; genellikle antiseptik, böcek ilacı ve koku gidericilerde kullanılan beyaz kristal renkli, suda çözünen bir inorganik asit. İlk olarak Wilhelm Homberg tarafından bulunmuş olup, sülfürik asidin yan ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

Kolemanitten borik asit üretimi
Türkiye'de borik asit, kolemanitten üretilmektedir. Üretimi Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü yapmaktadır. Üretim prosesi temelde, kolemanitin sülfürik asit ile reaksiyonu sokulmasından ibarettir. Aşağıda gösterildiği gibi, reaksiyon sonucu jips ve borik asit oluşur. Üretim sırasında oluşan jips, çevre kirlilğine sebep olmaktadır.

Ca2B6O11.5H2O + 2H2SO4 + 6H2O → 2CaSO4. 2H2O + 6H3BO3

Üretimde öncelikle, kolemanitin boyutu <0,2 mm olacak şekilde, değirmenlerde öğütülür. Öğütülmüş kolemanit, sülfürik asitle reaksiyona sokularak çözeltiye alınır. Bu reaksiyon 80-100 oC'de gerçekleşir.

Filtrasyon
Kolemanit asitle çözeltiye alındıktan sonra, kimyasal reaksiyon sebebiyle jips çamuru oluşmaktadır. Bu jipsin ortamdan uzaklaştırılması için çözeltiyi basınçlı filtrelerle süzmek gerekir. Bu amaçla, iki aşamalı süzme yapılır. İlk aşamada tüm çözelti 15-20 dk. boyunca süzülür. İlk aşamadan geçmiş olan süzüntü, ikinci aşamada ise başka bir basınçlı filterede 3 saate yakın süzülür. Bu aşamalar sonucunda elde edilen jips çamuru artık havuzuna gönderilir.

Kristalizasyon
Filtrasyon sonrası elde edilen kolemanit çözeltisi, sabit bir debi ile kristalizatöre beslenir. Kristalizatöre gelen çözelti, özel spreylerle püskürtülerek, kristalizatöre yayılır. Bu şekilde, oluşan kristallerin boyutu arttırılarak, işlemin daha verimli devam etmesi sağlanmış olur. Kristal boyutlarının etkilendiği faktörler ise:

Beslenen çözeltinin yoğunluğu
Çözelti içindeki katılar
Besleme hızı
Santrifüj
Çözelti kristalizatöre 80-90 °C sıcaklıkta girdikten sonra 40-45 oC sıcaklıkta çıkarak santrifüje beslenir. Santrüfüjde, çözelti kristalleriden ayrılır.

Kurutma
Santrifüjden çıkan kristaller bir miktar nemlidir. Ürün bu şekilde nemliyken satışa sunulamaz. Bu amaçla, akışkan yataklı kurutucularla kurutulması gerekmektedir. Bu tür kurutucularda, dışarıdan alınan hava, belli bir sıcaklığa kadar ısıtıldıktan sonra, kurutucu içine döşenmiş olan malzemeye alttan verilir.

Kurutucudan çıkan ürün torbalanarak satılır.

Boric acid
Tanımlayıcılar
CAS numarası    10043-35-3
PubChem    7628
EINECS numarası    233-139-2
UN numarası    R57ZHV85D4
KEGG    D01089
ChEBI    33118
ATC kodu    S02AA03,Şablon:ATC
SMILES    
 [göster]
InChI    
 [göster]
ChemSpider    7346
Özellikler
Kimyasal formül    H3BO3
Molekül kütlesi    61,83 g mol−1
Görünüm    Beyaz katı kristal
Yoğunluk    1.435 g/cm3
Erime noktası    
170.9

Kaynama noktası    
300

Çözünürlük (su içinde)    2.52 g/100 mL (0 °C)
4.72 g/100 mL (20 °C)
5.7 g/100 mL (25 °C)
19.10 g/100 mL (80 °C)
27.53 g/100 mL (100 °C)
Çözünürlük (Diğer çözücüler içinde)    Alkolde düşük çözünürlük
Piridinde orta çözünürlük
Asetonda çok düşük çözünürlük
log P    -0.29[1]
Asitlik (pKa)    9.24, 12.4, 13.3
Yapı
Moleküler geometri
Üçgen düzlemsel
Tehlikeler
R-ibareleri    R60 R61
G-ibareleri    S53 S45
NFPA 704    
NFPA 704.svg010
Parlama noktası    Alevlenmez
LD50    2660 mg/kg, oral (sıçan)
Benzeyen bileşikler
Benzeyen bileşikler
Boron trioksit, Boraks
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)

Borik Asit (H3BO3)
CAS Numarası: 10043-35-3
Satış Şekli: Granül ve Toz
Paketleme: 25 kg, 50 kg, 1000 kg
 (paletli veya paletsiz)
Genel Bilgi:
Borik asit, (borasis asit ya da ortoborik asit olarak da
adlandırılır) borun zayıf bir asididir. Kimyasal formülü
H3BO3 (ya da B(OH)3) şeklinde yazılır ve beyaz toz
halinde suda çözünebilir formda bulunur. Borik asit
kolemanit cevheri ile sülfürik asidin veya boraks ile bir
mineral asidin reaksiyona girmesi ile elde edilir.
Kolemanitin (Ca2B6O11.5H2O) sülfürik asit (H2SO4) çözeltisinde
tepkimesi sonucu borik asit (H3BO3) ve jips (CaSO4.2H2O)
oluşmaktadır. Jips kristalleri çökertilir, borik asitin ise kristallendirme
işlemi ile üretimi sağlanır.
Bazı Kullanım Alanları ve Faydaları:
Cam: Borik asit özel tip camların (fırın camları, laboratuvar cam
malzemeleri vb.) ve cam elyafı üretiminde kullanılmaktadır. Cam
üretiminde, devitrifikasyonu önler. Camın; ısıya, kimyasallara, mekanik
etkilere karşı dayanım özelliklerini arttırır. Borik asit tek-filaman
fiberglas (tekstil tipi cam elyafı) üretiminde kullanılmaktadır. TTCE’nin
üretildiği diğer bir malzeme olan kolemanite göre yüksek ve tutarlı
BORİK ASİT

B2O3 seviyesi, refrakter mineral içeriğinin olmaması (Mg, Si, Al, Fe, St, S
ve As gibi) ve düşük erime noktası borik asidi daha kullanışlı hale
getirmektedir. Yalıtım ve güçlendirme fiberglaslarında viskoziteyi
düşürerek fiberleşmeyi arttırır. Ayrıca kristallenme eğilimini düşürerek
fiberlerin fiziksel ve neme karşı dayanımını arttırmaktadır.
Seramik: Borik asit, seramiklerde bağlayıcı olarak kullanılmaktadır.
Borik asidin ilavesi sonucunda, ergime ve yapışma daha düşük
sıcaklıkta olmaktadır. Seramik ürünlerinin fiziksel darbeler karşısında
kırılma ve çizilme direncini arttırmakta, kimyasal direnci
güçlendirmektedir. Sır ve emaye kaplamalarında sodyumun
istenmediği formülasyonlarda kullanılır. Ayrıca seramik yaş karo
üretiminde sağlamlaştırıcı olarak kullanılır. Porselen çinilerinde
vitrifikasyon sıcaklığını arttırarak yoğunlaştırma özelliklerini
geliştirmektedir. Seramik ve porselen emaye frit üretiminde kullanılan
malzemelerden biridir.

Deterjan: Borik asit mikrop öldürücü ve ağartıcı olarak
kullanılmaktadır. Sabun ve deterjanlara su yumuşatma ve mikrop
öldürücü özelliğinden dolayı eklenebilmektedir. Yıkama süresini ve
sıcaklığını düşürücü etki göstermektedir.
Tarım: Bor, bitkiler için gerekli besin elementlerinden birisidir. Bitkilerin
verim, çiçeklenme ve polen üretiminde ve tohum gelişiminde önemli bir
rol oynar. Borik asit düşük bor içeriğine sahip topraklarda tek başına ya
da standart gübreler ile beraber kullanılabilir. Tarımda bor gübresi
olarak kullanılan disodyum oktaborat tetrahidratın üretiminde ve tarım
ilacı yapımında kullanılmaktadır.

Alev geciktirici: Borik asit yanmaya neden olan maddelerin tutuşma
derecesini azaltmak için kullanılan borat bazlı alev geciktiricilerin temel
formudur. Son yıllarda reçine bazlı ahşap kompozit levhalara alev
geciktirici özellik kazandırmasından, kereste ve katı ahşap ürünlerde
koruyucu madde olarak kullanılmasından dolayı önem kazanmaktadır.
Disodyum oktaborat tetrahidratla birlikte ahşap kompozit
malzemelerde, deniz, yat ve havacılık boyalarında alev geciktirici
malzeme olarak kullanılabilmektedir. Isı veya korozyona karşı direnç
oluşturmak için ateş tuğlalarına ve harçlara eklenmektedir.

Ahşap koruma: Kuru ya da yaş ahşap yüzeylerde çürümeye karşı
koruyucu ajan olarak borik asit kullanılmaktadır. Ahşap yüzeylere jel ve
çözelti formunda da uygulanabilmektedir. Borat bileşenli koruma
ajanları yosun, mantar, balçık gibi etkenlere karşı denizcilikte başarılı
bir şekilde kullanılmaktadır.

Tıp: Borik asit antiseptik olarak kullanılabilir. Borik asidin seyreltik
çözeltileri göz yıkama solüsyonu olarak kullanılmaktadır. Seyreltik borik
asit çözeltisi anti-bakteriyel ajan olarak kullanılmaktadır. Çözelti
formunda dış-kulak iltihabı tedavisinde de kullanılmaktadır.

Anti-bakteriyel ve temizlik amaçlı kullanım: Endüstride metal
kaplama işlemlerinde korozyon önleyici ve anti-bakteriyel madde
olarak kullanılır. Bor kaynaklı herbisit üretimi ve yapay gübre üretiminde
kullanılır. Temizlik ürünlerinde ağartıcı ve oksitleyici kullanılan sodyum
perborat yine borik asitten elde edilmektedir.

Yağlama: Borik asidin kolloidal süspansiyonları petrolde ve bitkisel
yağlara eklendiğinde seramik ve metal yüzeyler için iyi bir
kayganlaştırıcı oluşturmakta ve sürtünme katsayısını önemli miktarda
düşürmektedir.

Farklı endüstriyel üretimler: Petrokimya endüstrisinde, Naylon 66
üretiminde hidrokarbonların oksidasyonunu katalizler ve hidroksil
grupların daha ileri oksidasyonu ile alkollere dönüşüm verimini arttırır.
Çelik, döküm, neodyum-demir-bor mıknatıslar ve amorf metallerin
üretiminde kullanılan ferro-bor’un üretiminde kullanılır. Metalürjik
uygulamalarda ergitme sıcaklığına olumlu etkide bulunarak, enerji
tüketimini azaltır, çeliğin dayanıklılığının arttırılmasını sağlar, cüruf
yapıcı olarak kullanıldığında akışkanlaştırıcı fonksiyonuna sahiptir.
Çelik, cam, çimento ve alüminyum sektöründe mukavemete destek ve
ekstra bağlanma sağlamaktadır. Kartonpiyer yapısına borik asitin
katılması, kartonpiyer panoların kuvvetini arttırır, ağırlığını azaltır,
panonun yüzeyinde kırışıklık oluşmasını önler. Sıvı formdaki çamaşır
deterjanlarında enzim stabilizörü olarak rol almaktadır. Borik asit,
kazein ve dekstrin bazlı nişasta içeren yapıştırıcıların üretiminde
peptitleştirici olarak kullanılmaktadır.

Fiziksel Özellikler:
Özgül ağırlık : 1,51 g/cm3 (20o
C)
Dökme (yığın) yoğunluğua
 : 0,892 g/cm3 (Granül)
Molekül ağırlığı : 61,83 g/mol
Erime noktası : 450oC
Kaynama noktası : 1860o
C
Isı kapasitesi : 24,7 J/goC
Isıl iletkenlik : 0,407 W/mK
Özgül yüzey alanı : <1 m2
/g
Difüzyon katsayısı : 1,1x10-5 cm2
/s
Yüzey gerilimi : 63,83 mN/m (Ağ. % 1,0 sulu çözelti)
Renk ölçüm testi : 94,52 (ortalama L değeri)

Borik Asit, Genellikle böcek ilacı, koku giderici ve antiseptiklerde kullanılan suda çözünen, tatsız, kokusuz, havada kararlı ve beyaz kristaller şeklinde inorganik bir maddedir. 
Erime noktası 169 santigrat derece, erime noktası 360 santigrat derece ve molekül ağrılığı 61.83'dür. Borik asidin soğuk suda çözünürlüğü sıcak sudakinden azdır. Gliserin ve alkolde
çözünür. Borik asit 175 santigrat dereceye kadar ısıtılırsa su kaybederek metaborik şeklini alır. 175 santigrat dereceden biraz daha fazla ısıtıldığında tetraborik asit, daha çok 
ısıtıldığında ise camsı bor trioksit halini alır. Borik asit, sodyum peroksit ile reaksiyona girerse beyazlatıcı olarak kullanılan perokseborat elde edilir.

Borik asit mineraller halinde bulunabilir fakat daha çok çözeltiler de bulunur. Ayrıyetten buhar püskürten volkanların yakınlarında da bulunur. Borik asit, laboratuvarlarda, 
bor halojenürlerin hidrolizinden elde edilir. Ticari amaçlı borik asit, boraks çözeltisine klorür ya da sülfürik asit ilavesiyle elde edilir. Ticari amaçlı borik asit %99.9 
safkanlıktadır.

Kolemanitten Borik Asit Üretimi, Borik asit Türkiye'de, kolemanitten üretilmektedir. Üretimi, Kolemanitin sülfürik asit ile reaksiyona sokulmasından oluşmaktadır. Üretimde 
kolemanitin boyutu 0,2 mm şeklinde, değirmenlerde öğütülür. Öğütülmüş olan kolemanit, sülfürik asitle reaksiyona sokularak çözeltiye alınır. Bu reaksiyon 80-100 santigrat derecede 
gerçekleşir. Çözeltiye alındıktan sonraki aşamaları;
 

Filtrasyon; Kolemanit asit ile çözeltiye alındıktan sonra, kimyasal reaksiyon nedeniyle jips çamuru oluşmaktadır. Bu jips çamurunun ortamdan uzaklaştırmak için çözelti basınçlı 
filtrelerden süzülür. Bu sebeple iki aşamalı süzme yapılır. İlk aşamada tüm çözelti 15-20 dakika süzülür. İkinci aşamada ise basınçlı filtrede 3 saat kadar süzülür. İşlem sonunda 
oluşan madde havuza gönderilir.
Kristalizasyon; Filtrasyondan sonra oluşan kolemanit çözeltisi, sabit bir debi ile kristalizatöre beslenir ve kristalizatöre gelen çözelti özel spreyler ile püskürtülerek, 
kristalizatöre yayılır. Bu şekilde, oluşan kristallerin genişliği arttırılarak, işlemin daha verimli ilerlemesi sağlanmış olur. Kristal boyutlarının etkilendiği etkenler; 
Beslenen çözeltinin hacmi, beslenme hızı çözelti içindeki katılar.
Santrifüj; Çözelti kristalizatöre 80-90 santigrat derece sıcaklıktan girdikten sonra 40-45 santigrat derece sıcaklıkta çıkarak santrifüje beslenir. Santrifüjde ise, çözelti 
kristallerinden ayrılır.
Kurutma; Santrifüjden çıkan kristaller nemlidir. Bu yüzden akışkan yataklı kurutucularla kurutulur. Bu tarz kurutucular da, dışarıdan alınan hava, belli bir sıcaklığa gelinceye 
kadar ısıtıldıktan sonra, kurutucu için yerleştirilmiş olan malzemeye alttan verilir.
 

Borik Asit Kullanım Alanları, Borik asidin en önemli kullanımı boron ve boraks bileşikleri gibi tuzların eldesidir. Yanmaz kumaşlarda, ısıya dayanıklı camlarda, deri üretiminde,
 elektroliz banyolarında, çelik sertleştiride ve porselen parlatma da kullanılır. Aktiviral ve antiseptik etikisi vardır. Sulu çözeltileri göz damlalarında, gargaralar da, 
kozmetiklerde ve cilt losyonlarında kullanılır. Borik asit ve tuzları, birçok ticari böcek öldürücü ve ahşap koruyucuların bileşenlerindendir.

Kozmetik ve ilaçlarda borik asit pH tamponu, emülsifiye edici ve orta derecede antiseptik olarak kullanılır. Merhemler, banyo tuzları, şampuanlar ve kremlerde kullanılır. 
Seramik sanayisinde, seramiklerin yüzeylerinin kaplama malzemelerinin akışkanlıklarını arttırmada, yoğunluklarını ve doygunlaşma ısılarını düşürmede kullanılır. Selülozik maddelerin
 ateşe dayanıklılığını arttırır. Gübrelerde kullanılan ortoborat yapımında ya da istenmeyen otların temizlenmesi amacıyla tarım ilacı yapımında kullanılır. Nikel kaplamada elektrolit
 olarak kullanılır. Ahşap malzemelerin korunmasında kullanılır. Kauçuk, kereste, deri, nişasta ürünlerinde koruyucu olarak kullanılır.

Borik asitin faydaları nelerdir?
Dr. Josh Axe
18 Ocak 2019
Tehlikeli bir kimyasal gibi görünse de borik asit borondan elde edilen ve mantar karşıtı çözümler sağlayan bir ürün. Peki nasıl? Borik asit en yaygın ayak mantarları ve vajinal mantar enfeksiyonları gibi en yaygın mantar enfeksiyonları için etkili ve uygun fiyatlı ev reçeteleri imkanı sunan temel bir bileşen. Ve tüm etkileri de bunla sınırlı değil.

Sürekli göz tahrişi mi yaşıyorsunuz? Borik asit kullanılarak hazırlanmış bir göz yıkama suyu, gözdeki tahriş ve enfeksiyonların temizlenmesinde de temel oluşturuyor. Borik asitle göz yıkama kısa sürede rahatlatıcı bir etki yaratıyor ve gözü kirleten şeyleri ortadan kaldırıyor.

Borik asitin doğal bir böcek ilacı olarak kullanıldığını da duymuş olabilirsiniz. Borik asit yüz yıldır hamam böceklerine karşı kullanılıyor. Şimdiye dek geliştirilmiş en etkili hamam böceği kontrol araçları arasında bulunuyor ve hem diğer böcekler hem de işgalcilere karşı alternatif bir böcek kontrol yöntemi olarak kullanılabilir. Etkileyici yanı ise diğer böcek ilaçlarının aksine ev hayvanları ve insanlar için daha az zehirli ve böceklerden kurtulmanın yanında bir kaç faydalı kullanım alanı daha var.

Yine de Environmental Working Group’un Skin Deep Cosmetic Safety Database veritabanına göre borik asitin endokrin bozukluk ile bağlantılı olduğunu da belirtmek gerek. Yani arada bir kullanmak için kullanımı sorun değil ancak gereksiz yere kullanmamanız gerekiyor.

Borik Asit Nedir?
Borik asit nedir? Borondan elde edilen ve mantar ile bakteri enfeksiyonlarına karşı antibiyotik özellikler taşıyan beyaz toz ile sudan üretilen bir asittir. Journal of Women’s Health, borik asitin klasik tedavilere cevap vermeyen ve tekrar eden kronik vajinal mantar enfeksiyonlarında kadınlar için güvenli ve ekonomik bir alternatif seçenek olduğunu belirtiyor.

More in Home
Evde ağırlık kullanmadan kollarınızı sıkılaştıracak egzersizler
Evde ağırlık kullanmadan kollarınızı sıkılaştıracak egzersizler 
Ley Hatları ve Dünyanın Çakraları
Ley Hatları ve Dünyanın Çakraları 
Sonbahar ekinoksu ve mevsimsel ritüeller
Sonbahar ekinoksu ve mevsimsel ritüeller 
Dünyanın çakraları nerelerde bulunur?
Dünyanın çakraları nerelerde bulunur? 
Yaşam Alanları ve Yenilenmenin Gücü
Yaşam Alanları ve Yenilenmenin Gücü
Borik asit (H3BO3), boronun oksijen taşıyan ve beyaz kristal yapıdaki bir asiti ve bazı mineraller ile volkanik sular ile sıcak su kaynaklarının bileşeni olarak bulunuyor. Hidrojen borat, borarik asit, ortoborik asit ve acidum boricum olarak da biliniyor. H3BO3 formülünde de görebileceğiniz gibi içeriğinde boron, oksijen ve hidrojen bulunuyor.

Borik asitin en yaygın kullanım alanları arasında zehirli olmayan haşere kontrolü yer alıyor. Borik asitin karıncalar ve diğer işgalci böcekler için kullanımı hayli geriye gidiyor. 1948 senesinde ilk olarak ABD’de hamam böcekleri, termitler, ateş karıncaları, güveler, gümüşçün ve pek çok diğer böceğe karşı bir ilaç olarak kayıt edilmiş. Böcek ilacı olmanın yanında borik asit aynı zamanda ahşaptaki nemli ve kuru çürümeleri de yok ediyor.

Hayvan derilerinin kurutulmasında da tuzun içerisine ekleniyor. Bu ekleme bakteri gelişimi ve böceklerin kontrol altına alınmasını sağlıyor. Tarım söz konusu olduğunda ise borik asit bitkilerdeki boron eksikliğini giderebiliyor veya önleyebiliyor.

Borik asiti şunlarda bulabilirsiniz:

• Antiseptikler ve kanamayı durdurucular

• Emaye ve sır

• Cam lifi üretimi

• Tıbbi tozlar

• Cilt losyonları

• Bazı boyalar

• Bazı kemirgen ve karınca ilaçları

• Fotoğrafçılık kimyasalları

• Hamamböceği öldüren tozlar

• Bazı göz yıkama ürünleri

Borik Asit ve Boraks
Hem borik asit hem de boraks haşere kontrolünde yaygın kullanılsa da, boraks ve borik asit aynı şey mi? Yakından bağlantılı olsalar ve benzer şekilde kullanılsalar da, tam olarak 
aynı şey değiller.

Borik asit, boraks dahil olmak üzere borat minerallerinden ve tuzlarından endüstriyel olarak üretiliyor.Borik asit boraksı reaksiyona güçlü bir mineral asiti ile reaksiyona sokarak 
elde edilebilir. Yüzyıllar önce Wilhelm Hombert ilk borik asiti boraks ve mineral asitleri kullanarak üretti.

Borik Asitin 6 Faydası
Borik asitin sağlığa ve evdeki kullanıma çok faydası var. Onu kullanabileceğiniz en iyi yöntemler şöyle:

Mantar Enfeksiyonları
Borik asit gerçekten vajinal mantar enfeksiyonlarında doğal ve etkili bir tedavi olarak kullanılabilir mi? Elbette. Bazı uzmanlar vajinal mantar enfeksiyonları için vajinal borik asit
 kapsüllerini bir tedavi olarak öneriyorlar. Özellikle de mantar karşıtı vajinal enfeksiyon ilaçlarının işe yaramadığı enfeksiyonlarda. Bu oldukça etkileyici.

Mantar enfeksiyonlarında borik asitin takviye formunu yatmadan önce iki hafta boyunca bir tane alabilirsiniz. CDC’ye göre bu uygulama klinik ve mantar bilimi verilerine dayanarak 
mantarı %70 oranında ortadan kaldırıyor. Diabetes Care’da yayınlanan bir çalışmaya göre vajinal borik asit takviyeleri, diyabetik kadınlarda kandida belirtilerine karşı oral azole
 ilacına göre daha etkili olmuş.

Borik asit vajinal mantar enfeksiyonu tedavisinde etkili mi? Bazı çalışmalar 100 kadından 70 tanesini tedavi edebildiğini gösteriyorlar.

Hamam Böceği Öldürücü

Hamam böcekleri ev ve restoranları işgal edebilirler. Sadece kötü görüntülü ve itici değillerdir, aynı zamanda iç mekanlara bulaştıkları zaman insanlar için ciddi sağlık riskleri 
yaratırlar.

Hamam böcekleri bozulan maddelerin içerisinden geçerken mikropları bacaklarındaki eklemlere bulaştırırlar ve daha sonra gıda kirlenmesi yoluyla bunları insanlara aktarabilirler.
 E.coli ve salmonella gibi bakterilerden kaynaklanan hastalıkları geçirebilirler.

Buna ek olarak, hamam böcekleri ile astım ve alerji nöbetleri arasında da bağlantı var. Çünkü dışkıları, salyaları ve cilt döküntülerinde özellikle çocuklarda astım belirtilerini
 ve alerjik reaksiyonları tetikleyen güçlü alerjenler bulunuyor.

Neyse ki borik asit hamam böceklerinden kurtulmada oldukça etkili. Bu tiksindirici böcekler, borik asit sürülen bölgelerde dolaşarak ona maruz kalıyorlar. Tozun küçük parçacıkları 
hamam böceğinin bedenine yapışıyor ve bacak ile antenlerine bulaşan tozu temizlerken onu tüketmiş oluyor. Böceğin bedenini kaygan dış yapısı da borik asitin bir kısmını emebilir. 
Tüm hamam böceği türleri borik asite karşı dayanıksız ve bunun için sadece yaşadıkları yerlere tozu serpmeniz gerekiyor.

Borik asit aynı zamanda karıncalar, güveler, termitler, gümüşçün, uğur böceği, tahta kurusu ve diğer parazitler için de kullanılıyor.

Göz Yıkama

Suyla bol miktarda seyreltildiği zaman borik asit kolay ve etkili bir göz yıkama suyu haline gelebiliyor. Az bir tahriş de olsa, ciddi ve bulaşıcı bir göz enfeksiyonu da olsa, 
borik asit suyu bakteriyel enfeksiyonları tedavi ederek ve inflamasyonlu gözleri rahatlatarak göz problemlerine yardımcı olabiliyor. Ayrıca göz kızarmasına da çözüm oluyor.

Gözlerinizde borik asit kullanımından şüphe ediyorsanız, pek çok bilindik göz yıkama suyu da borik asiti temel bileşenleri arasında gösteriyor. Göz tahrişi ve enfeksiyonları
 belirtilerini azaltmak için kolayca bir çözelti hazırlayabilirsiniz.

Sivilce

Bazı insanlar evde sivilce tedavisi için borik asit kullanımı öneriyorlar. Aynı zamanda bazı cilt ürünleri içerisinde sivilce ve cilt problemlerine karşı katılan bir ürün.

Borik asit cilt için güvenli mi? Borik asit doğal bir antibakteriyeldir ve sivilce ile bazı bakteriler arasında bağ olduğu için, sivilcelere sebep olan bakterilerin öldürülmesini
 sağlayabilir. Ancak borik asit dikkatsizce kullanılması gereken bir sivilce çözümü değil ve cildi ciddi anlamda tahriş edebilir. Pek çok ülkede kozmetik ürünlerde kullanımı yasadışı. 
Ayrıca EWG kurumuna göre sağlık endişeleri kategorisinde 10 üzerinden 8 puana sahip, yani puanı negatif etkilerini yüksek gösteriyor.

Ayak Mantarı

Borik asit ayak mantarı ve tırnak mantarı gibi mantar enfeksiyonları tedavisinde de kullanılabilir. Borik asit tozunuzdan bir iki tutam alın ve çoraplarınıza serperek hafif enfeksiyonları
 ve mantar kaynaklı kaşıntıları geçirin. Bir bonus da var: mantar kaynaklı ayak kokusunun da nötralize edilmesini sağlıyor.

Borik asit neden ayak mantarına karşı bu kadar etkili? Asit cildinizin pH dengesini değiştiriyor ve ayrıca mantarı besleyen ölü hücrelerin atılmasına yardımcı oluyor. Borik asit güçlü 
bir mantar ilacı ve genelde mantar karşıtı kremlerin etkisiz olduğu anlarda bile mantarı geçirebiliyor.

Ev Temizlik Ürünü

Borik asit evde temizleyici, koku giderici, leke çıkarıcı, dezenfektan ve mantar öldürücü olarak kullanılabiliyor. Onu lekeler ile savaş için çamaşır makinesine de katabilirsiniz. 
Ayrıca çok az efor sarfederek klozeti de temizleyebilirsiniz. Tek yapmanız gereken onu dökmek ve 30 dakika beklemek.

Borik Asit Nasıl Kullanılır?

Mantar enfeksiyonları için, 0 beden jelatin kapsülleri borik asit takviyesi ile doldurabilirsiniz. Bunun içinde yaklaşık 600 miligram borik asit bulunur. Standart mantar enfeksiyonu 
tedavisinde 300-600 miligramlık bir borik asit kapsülünü 14 gün boyunca yatmadan önce vajinanıza yerleştirmeniz gerekir.

Tekrar eden mantar enfeksiyonlarında, standart mantar tedavisi genelde iki hafta boyunca uygulanır ve daha sonra enfeksiyonun geri dönmesini önlemek üzere en az altı ay boyunca adet 
döngüsünün ilk gününde beş gün boyunca 300 miligramlık kapsül olarak kullanabilirsiniz. Altı ayın ardından borik asit kullanımını bırakmalı ve başka bir enfeksiyon gelişip gelişmediğini
görmek için doktoru ziyaret etmelisiniz.

Borik asitle göz yıkama suyu yapmak için farma kalite borik asit tozu almalısınız. İlk olarak bir göz damlası şişesini sterilize edin. Ardından 1/8 çay kaşığı borik asiti bir göz 
kadehi içerisindeki soğuk, sterilize suyun içine koyun ve asitin tamamen çözünmesini sağlayın. Göz kadehini doldurun ve gözünüzü içine daldırın. Gözünüzü bir kaç defa kırpın ve hareket 
ettirin. Eğer damla kullanıyorsanız damlanın ucundaki lastik kısmı bastırın. Daha sonra karışıma batırın ve lastiği bırakın. İçine sıvı dolunca kafanızı geriye yatırın ve lastiğe tekrar bastırarak sıvıyı gözlerinize bir kaç defa damlatın. Günde 3 defa uygulayabilirsiniz ancak cihazlarınızın her zaman sterilize olduğundan emin olmalısınız.

Ayak mantarlarında borik asiti ispirto ile şu oranda karıştırın: iki çay kaşığı borik asit, bir bardak ispirto veya suya katılmalı. Pamuk ile ayaklarınıza uygulayabilirsiniz. Ayrıca
 kuru tozu çoraplarınızın uçlarına da dökebilirsiniz.

Hamam böceklerini öldürmek ve diğer istenmeyen böceklerden kurtulmak için borik asit uygun şekilde uygulanmalı. Mutfak ve banyolar hamam böcekleri için en yaygın alanlar ancak bulaşma 
yüksekse her yerde bulunabilirler. Hamam böcekleri özellikle çatlaklarda, aralıklarda, kapalı yerlerde yaşamak isterler ancak bu esnada gıda, nem ve sıcaklığa yakın olurlar.

En iyi sonuç için toz çok ince bir katman halinde, çıplak gözle zor görülür halde ve böceklerin gezdiği alanlar üzerinde serpilmeli.

Temel uygulama bölgeleri arasında buzdolabı altı ve arkası, ocak ve bulaşık makinesi, boruların duvarlara girdiği yerler, kenarlardaki çatlaklar ve dolapların iç köşeleri bulunuyor. 
Asiti uyguladığınız noktalardan çocukları ve ev hayvanlarını uzak tutmanız gerekiyor. Borik asit kimyasal ilaçlardan daha güvenli olsa da, ev hayvanları ve çocuklar için tüketimi 
halinde yine de toksik etki yaratıyor.

Kıyafetlerden iz ve kokuları çıkartmak için, yarım bardak borik asiti çamaşır deterjanı içerisine katabilirsiniz. Ayrıca yarım bardak kadarını klozete koyabilir ve 30 dakika 
bekletebilirsiniz. Sadece lekeleri yok etmez, aynı zamanda kokuyu da alır.

Borik asiti kimyasal ürünler satan yerlerde bulmak mümkün.

Borik Asite Dair Önlem ve Uyarılar
Borik asit insanlar için güvenli mi? Doğru ve güvenli şekilde kullandıkça güvenli olabilir. Ancak onu asla ağız, yaralar yoluyla almayın veya çocuklarda kullanmayın. Borik asiti 
yutmak ölümcül olabilir. Eğer yutulursa hemen acil yardım alın.

Bu nedenle borik asiti daima çocuklardan uzak tutun. Borik asit kaynaklı bebek ölüm oranları yüksek. Ancak zehirlenme geçmişe göre daha az çünkü bu bileşen artık yenidoğan bakım 
servislerinde dezenfektan olarak kullanılmıyor.

Borik asit kapsül ve vajinal takviye olarak kullanıldığı zaman, bazen cilt tahrişi olabilir. Eğer hamileyseniz kesinlikle hiç bir şekilde kullanılmamalı.

Kontakt lens takarken borik asit göz suyunu kullanmayın ve tekrar lensleri takmadan önce en az 15 dakika bekleyin. Eğer göz çevresinde açık yaralarınız varsa da kullanmayın. Eğer
 böyle yaralarınız varsa hemen tıbbi yardım almanız gerekir. Elbette göz ağrısı, görüşte değişiklik, kızarma veya rahatsızlıklar varsa hemen doktorunuza başvurun.

Borik asiti tezgah üstü ve açıktaki yüzeylere dökmeyin, özellikle oralarda yemek hazırlıyorsanız. Borik asit cildinize gelirse, bölgeyi suyla yıkayın. Eğer saf borik asit gözlerinize
 değerse, soğuk su ile 15 dakika yıkayın. Eğer yanlışlıkla yutarsanız hemen tıbbi yardım alın.

‌
Türkiye yaklaşık 800 milyon ton rezervi ile dünyanın en büyük bor kaynaklarına sahiptir. Kolemanit,
üleksit ve tinkal Türkiye'de en fazla çıkartılan bor mineralleridir. Bu mineraller rafine boraks, perborat,
boraks dekahidrat ve borik asit gibi çeşitli bor bileşiklerinin üretiminde hammadde olarak kullanılırlar.
Bu bor bileşikleri özellikle cam, seramik ve deterjan sanayileri gibi farklı endüstrilerde kullanılmaktadır.
En önemli bor bileşiklerinden biri olan borik asit, hidrometalürjik bir yöntemlerle, genellikle kolemanit
cevher ve konsantrelerinin yüksek sıcaklıklarda sülfürik asitle liçi ve yüklü/doygun liç çözeltilerinden
borik asitin kristallendirilmesi ile elde edilmektedir. Ancak, özellikle son yıllarda, sülfürik asite alternatif
olarak diğer inorganik asitler, organik asitler ve amonyum tuzları borik asit üretimi için geniş bir şekilde
araştırılmıştır. Borik asit, bu reaktiflerle bor minerallerinin hidrometalürjik reaksiyonu sonucu elde
edilmektedir. Bu makalede, bor bileşiklerinin endüstrideki kullanım alanları, borik asit üretimi, potansiyel
ABSTRACT
Turkey has the largest boron resources in the world with an estimated ore reserve of approximately
800 million tonnes. Colemanite, ulexite and tincal are the most important boron minerals that are mined
in Turkey. These minerals are used as the raw materials in the production of various boron compounds
such as refined borax, perborate, borax decahydrate and boric acid for use in different industries
including glass, ceramic and detergent industries. One of the most significant boron compounds, the
boric acid is produced by hydrometallurgical processes, which generally involve the sulphuric leaching
of colemanite ores/concentrates at high temperatures followed by the crystallization of boric acid from
loaded/saturated solutions at low temperatures. However, in recent years, potential reagent systems
(other inorganic acids, organic acids and ammonium salts) have been extensively investigated as an
alternative to sulphuric acid treatment for the extraction of boric acid. In this paper, the industrial use of
boron compounds, production of boric acid, potential reagent systems and their chemical fundamentals
Keywords: Boric acid, Leaching, Acid, Ammonium salt
(*) Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Müh. Mim. Fakültesi, Maden Müh. Bölümü, İSPARTA, ata@mmf.sdu.edu.tr
(**) Okutman, Süleyman Demirel Üniversitesi, Müh. Mim. Fakültesi, Maden Müh. Bölümü, İSPARTA
(***) Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Müh. Fakültesi, Maden Müh. Bölümü, TRABZON
3 
1. GİRİŞ
Bor, ülkemizin sahip olduğu en önemli
endüstriyel hammaddedir. Ülkemiz dünya
bor rezervlerinin yaklaşık % 63'üne sahiptir
(Çizelge 1). Ülkemiz yaklaşık 800 milyon ton
olan bor rezervi ile dünya ham bor ihtiyacının
% 95'ini karşılamaktadır. Türkiye, dünya bor
ihtiyacını 400 yıl karşılayabilecek bor rezervine
sahiptir (Pehlivan, 2003). Dünya bor cevheri
ve bileşikleri üretiminde ilk sırayı Türkiye ve
Amerika almaktadır. Firmalar bazında dünyadaki
bor üretimi Şekil 1 'de gösterilmektedir.
Çizelge 1. B203 Bazında Dünya Toplam Bor
Rezervleri (www.boren.gov.tr)
Ulke
Türkiye
A.B.D.
Rusya
Çin Halk
Cumhuriyeti
Bolivya
Arjantin
Toplam
Rezerv Miktarı
(103
 ton)
803 000
209 000
136 000
41 000
36 000
22 000
19 000
9 000
1 275 000
% B2O3
63,0
16,4
10,7
3,2
2,8
1,7
1,5
0,7
100
% 32 Rio
Tinto
Minerals,
A.B.D.
> 35 Eti
Maden
İşletmeleri,
Türkiye
Şekil 1. Dünya bor üretimi (Roskill, 2006).
Kolemanit, üleksit ve tinkal, ülkemiz bor
yataklarını oluşturan en önemli bor mineralleridir.
Türkiye'deki bor yatakları Eskişehir-Kırka,
Bursa-Kestelek, Balıkesir-Bigadiç ve KütahyaEmet yörelerinde bulunmaktadır. Ülkemizdeki
toplam bor rezervinin % 64,4'ünü kolemanit,
% 31,8'ini tinkal ve % 3,7'sini üleksit minerali
oluşturmaktadır (DPT, 2001).
Bor, doğada 150'ye yakın farklı mineral şeklinde
tanımlanmış olsa da ticari önemi olan bor
mineralleri tinkal, kolemanit, üleksit olarak
sıralanabilir (Harben ve Dickson, 1985). Bor
mineralleri içerdikleri bor oksit (B203) yüzdesi
oranında değer kazanmaktadırlar ve kimyasal
bileşimlerine, içerdikleri su oranına, kristal
yapılarına göre isimlendirilirler. Çizelge 2'de
ticari öneme sahip bor mineralleri verilmektedir.
Çizelge 2. Önemli Bor Mineralleri (Kistler ve Helvacı, 1985)
Mineral Kimyasal Formülü % % ° zgü l
Sertliği Ağırlığı Bulunduğu Yer B
~
a
 (g/cm3
)
2 3 2
Kolemanit 2Ca0.3B203.5H20 50,8 21,9 4-4,5 2,42 Emet, Bigadiç,
Küçükler, A.B.D
Üleksit Na O 2CaO 5B O 16H O 43,0 35,5 2,5 1,95-2 Bigadiç Kırka, it Na2O2CaO5B2O , , Emet, Arjantin
Tinkal
(boraks) Na20.2B203.10H20 36,5 47,2 2-2,5 1,7 Kırka, Emet,
Bigadiç, A.B.D
4 
2. BOR BİLEŞİKLERİ VE KULLANIM
ALANLARI
Halen birçok endüstri dalında yaygın olarak
kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin önemi ve
kullanım alanları giderek artmaktadır. Üretilen bor
minerallerinin yaklaşık olarak % 10'u doğrudan
mineral olarak tüketilirken geriye kalan kısmı bor
ürünleri elde etmek için kullanılmaktadır (Aytekin,
1991).
Eti Maden İşletmeleri tarafından üretilmekte olan
ham ve rafine bor ürünlerinin yaklaşık% 92'si ihraç
edilmekte, kalan kısmı ise; cam ve cam elyafı,
seramik, deterjan, tarım ve kimya sanayilerinde
kullanılmaktadır. Bazı alanlarda konsantre bor
ürünleri kullanılmakla beraber bor mineralleri,
genel olarak, rafine bor bileşiklerine ve özel bor
kimyasallarına dönüştürüldükten sonra geniş bir
kullanım alanı bulmaktadır. Cam endüstrisinden
seramik, sabun ve deterjanlara, gübre ve
tarımsal ilaçlardan aleve dayanıklı malzemelere,
yakıt pillerinden nükleer uygulamalara kadar çok
farklı sektörlerde 250 çeşit bor ürünleri günümüz
teknolojisinde önemli bir yere sahiptir (Sümer,
2004; www.etimaden.gov.tr, 2008).
% 14 Seramik % 9 Deterjan %7Tarı m
Şekil 2. Dünya bor kullanımı sektörel dağılımı
(www.etimaden.gov.tr, 2008).
Bazı önemli konsantre ve rafine bor bileşiklerinin
kullanım alanları Çizelge 3'te verilmektedir.
Çizelge 3. Bor Bileşiklerinin Kullanım Alanları (www.etimaden.gov.tr, 2008)
Ürün Kullanım Alanları
Tekstil kalite cam elyafı, bor alaşımları, metalurjik cüruf yapıcı, nükleer
atık depolama
Kolemanit
Üleksit ve Probertit
Tinkal
Borik Asit
Susuz Boraks
Sodyum Perborat
Disodyum Metaborat
Sodyum Pentaborat
Rafine Boraks Dekahidrat
Rafine Boraks
Pentahidrat
Disodyum Oktaborat
Tetrahidrat
Yalıtım cam elyafı, borosilikat camlar, gübre
Rafine borların üretimi (deka-penta), sodyum perborat, susuz boraks,
disodyum oktaborat, pentaborat, metaborat
Antiseptikler, bor alaşımları, nükleer uygulamalar, yangın geciktiriciler,
naylon, fotoğrafçılık, tekstil, gübre, katalistler, cam, cam elyaf, emaye,
sır, antiseptikler, kozmetik
Gübreler, cam elyaf, cam, metalurjik cüruf yapıcı, emaye- sır, yangın
geciktirici, kaynak-lehimcilik
Deterjan ve beyazlatıcılar, tekstil, dezenfektan ve diş macunları
Yapıştırıcı, deterjanlar, zirai ilaçlama, fotoğrafçılık, tekstil
Yangın geciktiriciler, gübreler
Yapıştırıcılar
Çimento, ilaç ve kozmetikleri, korozyon önleyici, böcek ve mantar
zehirleri, elektrolitik rafinasyon, gübreler, yangın geciktiriciler, cam, cam
elyafı, böcek ve bitki öldürücü, deri ve tekstil
Yangın söndürücüler, gübreler, tarım ilaçları ve ağaç koruyucular
5 
3. BORİK ASİT ÜRETİMİ
Borikasit,cevherlerdeyeralan kalsiyum, sodyum,
magnezyum gibi elementlerin gerekmediği
yerlerde bor kaynağı olarak kullanılan ve bütün
borcevherlerinden yaş kimyasal (hidrometalurjik)
yöntemlerle elde edilen nihai üründür. Yaklaşık
% 43'ünün su olması sebebiyle, susuz
gerçekleştirilen üretimlerde bor oksit üretiminde
kullanılmaktadır. Ayrıca, borik asidin orto, meta
gibi formları mevcut olup kararsız bir yapıya
sahiptir. Bu yüzden içerdiği sudan arındırılarak
yani bor oksit olarak kullanımı tercih edilmektedir
Birçok sanayi alanında kullanılan borik asit
(Çizelge 2), ülkemizde üretilen bor bileşiklerinden
en önemlisidir. Yaklaşık 100.000 ton borik asit
üretim kapasitesine sahip batı Avrupa'daki
tesislerde genellikle Türkiye kolemanitleri
kullanılmaktadır. Türkiye'de borik asit, Etibank'ın
EmetveBandırma'dakitesislerinde üretilmektedir
(Balkan ve Tolun, 1979; Sertkaya, 2007).
Özellikle, 1998 yılında dünyada borik asit
kapasitesinin artması ve borikasidin büyükoranda
kolemanit yerine kullanılabilmesi nedeniyle
kolemanit fiyatları düşmüş borik asit fiyatları ise
yükselmiştir. Bu sebeple, borik asit ve bor oksit
üretimi cevher zenginleştirme işlemlerinden çok
daha karlı durumdadır (DPT, 2001). Hem sanayi
ve tüketici ürünlerinde hem de ileri malzeme
üretiminde geniş uygulama alanına sahip bor
oksidin özellikleri, bor içeriği ve saflığı, kullanımı
açısından son derece önemlidir.
Borik asit, genellikle kolemanit cevher ve/veya
konsantrelerinden hidrometalurjik yöntemlerle
üretilir. Bu yöntemler esas olarak, kolemanitin
sülfürik asit ile liçi (Bağıntı-1) ve yüklü liç
çözeltilerinden borik asitin kristalizasyonu
Ca2B6Oır 5HzO + 2H2S04 + 6HzO
2CaS04. 2HzO + 6H3B03 (1)
Şekil 3'te borik asit üretimi yapılan Bandırma
borik asit üretim tesisinin genel akım şeması
görülmektedir. Kolemanit cevheri önce boyut
küçültme işlemine tabi tutulur. Bazı durumlarda
kırma işlemini takiben, B203 içeriğini arttırmak
ve safsızlıkları (kil ve arsenik mineralleri gibi)
uzaklaştırmak için, (Etibor-Emet ve Bandırma
tesislerinde olduğu gibi) ön zenginleştirme
işlemi uygulanabilir. Cevher, çeneli kırıcılarda
35-50 mm'ye ve sonra çekiçli kırıcıda 10 mm'ye
kadar kırılarak, bilyeli değirmende 1 mm'ye
kadar öğütülür. Öğütülmüş kolemanit, sürekli
çalışan mekanik karıştırıcılı reaktörlerde %
92,5'lik H2S04'le 95°C'de liç işlemine tabi tutulur.
Liç işlemini takiben pulp, filtreden süzülerek,
yüklü liç çözeltisi çoğunlukla jipsten oluşan
artık katı kısımdan ayrılır. Yüklü liç çözeltisi,
kristallendiricide 30°C'ye kadar soğutularak,
borik asit kristallendirilir. Borik asit kristalleri
santrifüjlenerek, çözeltiden ayrılır. Çözelti liç
reaktörlerine tekrar pompalanırken, santrifüjden
alınan nemli kristaller kurutucuda kurutulur
(Erdoğan, 1991).
Şekil 3. Borik asit üretimi akım şeması (DPT, 2001).
6 
4. BORİK ASİT ÜRETİMİNDE ALTERNATİF,
POTANSİYEL LİÇ SİSTEMLERİ
Borik asit üretiminde genellikle düşük maliyetli
olması nedeniyle kullanılan sülfürik asit çevresel
problemlere neden olduğundan sülfürik asite
alternatif ve potansiyel reaktif sistemleri
geliştirilmektedir. Çevreye zararlı etkisi az ve
yan urun eldesine ve yüksek verimle borik asit
üretimine olanak sağlayabilen reaktif sistemleri
önemli bir potansiyele sahip reaktif sistemleri
olarak değerlendirilmektedir.
4.1. İnorganik Asitler
İnorganik asitler, özellikle sülfürik asit (H2S04),
nispeten düşük maliyetlerinden dolayı
hidrometalurjik işlemlerde liç reaktifi olarak
yaygın bir şekilde kullanılırlar. Liç reaktifi olarak
kullanılan inorganik asitlerin çoğu yüksek bir
asiditeye sahip olduğundan pratikte, düşük
seçicilik, yüksek korozif etki ve pH kontrolünde
güçlükler gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır.
Kolemanit, tinkal ve üleksit gibi bor minerallerinin
sülfürik, hidroklorik, nitrik, perklorik ve fosforik asit
ile liçi birçok araştırmacı tarafından incelenmiştir
(Zdonovskii ve Imamutdinova, 1963; Temur
vd., 2000; Tunç vd., 2001; Erdoğdu vd., 2004;
Gedikbey vd., 2004; Yeşilyurt, 2004; Yeşilyurt
vd., 2005; Abalı vd., 2007; Demirkıran ve Künkül,
2007; Gür, 2007; Taylan vd., 2007).
Bir kalsiyum bor hidrat minerali olan kolemanitin,
cevher/konsantrelerinden bor kazanımında
(örneğin borik asit üretiminde) sülfürik asit,
seçimli etkisinden (Ca, jips formunda liç artığında
kaldığından) dolayı özellikle tercih edilir. Ancak,
liç artıkları, yıkama işleminin etkinliğine de
bağlı olarak önemli oranlarda bor içerir ve bu
nedenle de borojips olarak adlandırılır. Yüksek
asit konsantrasyonlarında jips oluşumuna bağlı
olarak liç işlemi olumsuz yönde etkilenmektedir
(Gür, 2007). Ana ürün olan borik asitten yan
ürün olarak elde edilen jipsin filtrasyon yolu ile
ayrılması gerekir ki bu da pahalı bir işlemdir.
Ayrıca, atmosferik koşullarda hava ve su
kirliliğine de yol açmaktadır. Borojipsler içerdiği
safsızlıklardan ötürü çevresel açıdan potansiyel
olarak zararlı atık konumundadırlar (Küçük vd.,
2002). Liç reaktifi olarak kullanılan sülfürik asitin
en önemli dezavantajları; bor içeriğinden dolayı
bu borojipslerin depolanması ile ilgili potansiyel
su ve toprak kirliliği sorunları ve nihai borik asit
ürünün sülfat içeriğinin yüksek olmasıdır (Davies
vd., 1991; Yeşilyurt vd., 2005). Bundan dolayı,
endüstriyel öneme sahip yan ürün eldesi ve
reaksiyon kinetiği gibi faktörlergöz önüne alınarak
diğer inorganik asitler araştırılmıştır. Kolemanitin
H2S04, H3P04, HCI ve HN03 çözeltilerindeki
çözünmesi incelendiğinde, HN03 çözeltisi ile
en yüksek çözünme hızına ulaşılırken, H2SO4
çözeltisindeki difüzyon CaS04-2H20 oluşumunu
olumsuz etkilediğinden H2S04 çözeltisi en düşük
çözünme hızı göstermiştir, ayrıca çözeltideki
S04
-2
 iyonlarının derişimi arttıkça çözünme hızı
da azalmaktadır (Gür, 2007; Tunç vd., 2007).
Kolemanit, fosforik asit ile reaksiyona
girdiğinde yan ürün olarak monokalsiyum fosfat
oluşmaktadır. Monokalsiyum fosfatın yüksek
çözünürlüğünden dolayı, liç çözeltisi katyonik
iyon değiştirici olan kuvvetli asit çözeltisinden
geçirildiğinde Ca+2
 iyonları iyon değiştirici reçine
üzerindeki H+
 iyonları ile yer değiştirir ve H3P04
üretilebilirvetekrarkullanılabilir. Fosforikasit borik
asit eldesinde liç reaktifi olarak kullanıldığında
sınırlı difüzyon özelliği göstermektedir (Yeşilyurt
vd., 2005).
Kolemanitin nitrik asit ile reaksiyonundan borik
asit üretiminde ise yan ürün olarak endüstriyel
öneme sahip kalsiyum nitrat oluşmaktadır
(Yeşilyurt, 2004). Çözücü olarak hidroklorik asit
kullanılması durumunda ise katı ürün olarak
yalnızca borik asit oluşmakta ve filtrasyon
yoluyla kolaylıkla ayrılabilmektedir. Filtre keki
sıcak su ile yıkanarak borik asit çözeltiye
alınmakta ve soğutma yoluyla kristalize edilerek
ürün kazanılmaktadır (Girgin, 2004). Ancak,
hidroklorik asit kullanıldığında, CI" iyonlarının
korozif etkisiyle karşılaşılmaktadır. HCI ve HN03
gibi inorganik asitler mineral yüzeyinde ürünün
film tabakası oluşumuna neden olduklarından,
reaksiyon hızını ve seviyesini etkilemektedirler
(Imamutdinova,1963; Imamutdinova ve
Birkchura, 1967).
COz gazının atmosferdeki emisyonu ve özellikle
pirit gibi sülfürlü minerallerin hava ile kavrulması
sonucu oluşan SOz gazı, önemli derecede hava
kirliliğine neden olmaktadır (Kocakerim ve Alkan,
1988). Sulu çözeltilerde SOz ve COz, kolemanit
gibi bor mineralleri için iyi birer liç olarak
değerlendirilebilir (Alkan vd., 1985).
Liç reaktifi olarak sülfürik asitin kullanıldığı
endüstrilerde oluşan borojips, CaS04-xB203,
7 
yapısı oluşurken, sulu çözeltideki SOz ile liç
işlemi yapıldığında kalsiyum sülfit, CaS03,
oluşmaktadır. Tipik bir bor mineralinin SOz ile
çözünme reaksiyonu Bağıntı 2-6'da verilmektedir
(Demirbaş vd., 2000).
Bu proses sülfürik ve fosforik asit reaksiyonları
ile karşılaştırıldığında; borik asit, yan ürünlerden
kolayca ayrılabilmektedir ve fosfat ve kalsiyum
gibi iyonlar ile kirlenmemektedir (Kurtbaş vd.,
2006).
2Ca0B2 0 3 xH2 0 + 4SOz + (11-x)HzO
2Ca+2
 + 6H3B03 + 4HS03-
HSO3- + H2O <-> H3O
+
 + so3-
2
Ca+2
 + S03"
2
H3O
+
 + HSO3-
CaSO„
H2O + H2SO3
H2SO3 <-> H2O + so2
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
Yapılan çalışmalarda liç reaktifi olarak S02
gazının, COz gazına göre daha etkili olduğu
görülmüştür (Demirbaş vd., 2000). Katı/sıvı
oranı, tane boyutu, sıcaklık ve karıştırma hızı
gibi parametrelerin incelendiği çalışmalarda,
B203 ekstraksiyon verimine katı/sıvı oranı ve
tane boyutu parametrelerinin negatif; sıcaklık ve
karıştırma hızı parametrelerinin ise pozitif etki
sağladığı görülmektedir.
Bor mineralleri sulu çözeltideki COz ile
etkileştirildiğinde B203, H3B03 şeklinde
çözünmekte, mineralin yapısındaki CaO ise
kısmen katı haldeki CaC03'a dönüşmektedir.
Çözeltideki Ca+2
 iyonları Bağıntı-7'ye göre
bikarbonat formuna dönüşmektedir (Gülensoy
ve Kocakerim, 1977).
CaC03 + COz +HzO Ca(HCO )„ (7)
Bor minerallerinin sulu çözeltideki COz ile
etkileştirildiğinde gerçekleşen çözünme
reaksiyonu Bağıntı 8-12'de gösterilmektedir
(Alkan vd., 1985).
2Ca0B2 0 3 xH2 0 + 4COz + (11-x)HzO
2Ca+2
 + 6H3B03 + 4HC03-
HCO3- + H2O <-> H3O
+
 + co3-
2
Ca+2
 + CO,
H3O
+
 + HCO3-
CaCO„
H2O + H2CO3
H2CO3 <-> H2O + co2
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
SOz ve COz gazları ile oluşan reaksiyonlar
sonucunda kristallenmiş borik asit elde edilirken,
kalsiyum Ca(HS03)2 ve Ca(HC03)2 şeklinde
çözeltide kalmaktadır. Ca(HS03)2 ve Ca(HC03)2
çözeltide direkt olarak geri dönüştürülebilir veya
Ca+2
 iyonları çözelti kaynatılarak CaS03 xH2 0
ve CaC03 xH2 0 şeklinde çöktürüldükten sonra
doygun H3B03çözeltisiolarakkullanılabilmektedir,
Kaynama süresince oluşan SOz ya da COz gazları
proseste tekrar kullanılabilir. Çöken sülfitler ve
karbonatlarise çeşitli endüstrilerinde kullanılabilir.
4.2. Amonyum Tuzları
Liç reaktifi olarak inorganik asitlerin genel olarak
en önemli dezavantajlarından biri de, cevherlerin
bazik karakterli olması ve gang minerallerinin
cinsine ve miktarına da bağlı olarak liç işleminde
asit tüketiminin yüksek olmasıdır. Bu yüzden, liç
proseslerinde inorganik asitlerden daha az asidik
karakterli reaktifler daha cazip olabilmektedir
(Demirkıran, 2008a). Cevherlerin liçinde inorganik
asitler yerine inorganik amonyum tuzlarının
kullanıldığı bazı çalışmalarda gerçekleştirilmiştir.
Üleksitin amonyum asetat (Demirkıran, 2008a),
amonyum nitrat (Demirkıran, 2008b), amonyum
klorür (Tekin vd., 1998; Tekin, 2004; Küçük,
2006), amonyum sülfat (Küçük vd., 2003;
Künkül, vd., 2003) ve amonyum karbonat
(Künkül ve Demirkıran, 2007) ile liçi irdelenmiştir
Tunçvd. (2007) tarafından yapılan bir çalışmada
kolemanitin amonyum sülfat çözeltisindeki liç
Amonyum tuzları suda çözünebilen, zayıf asidik
özelliğe sahip bileşiklerdir. Sulu çözeltilerde
kolayca iyonlaşabilirler. Amonyum iyonları
çözünme reaksiyonunda gerekli olan protonları
sağlarlar. Çözünme reaksiyonu sonunda borik
asit, NH3/NH4, kalsiyum/sodyum borat ve
amonyum borat gibi önemli ürünler ve yan ürün
olarak kalsiyum/sodyum tuzları oluşmaktadır.
Amonyum tuzları ile borik asit eldesinde hiçbir
atık ürün oluşmamaktadır ve elde edilen yan
ürünler ticari sülfürik asit prosesinde elde edilen
atıktan daha değerlidir, bu yüzden amonyum
tuzlarının çevresel açıdan zararlı etkiye sahip
değildir (Küçük vd., 2003; Künkül ve Demirkıran,
2007; Demirkıran, 2008b).
8 
4.3. Organik Asitler
Organik reaktifler inorganik reaktiflere göre
genellikle daha seçicidirler (Demir vd., 2006).
Çözünürlüklerinin düşük olmasına rağmen
organik asitler yüksek seçiciliğe sahiptirler ve
özellikle hafif asidik koşullarda gerçekleştirilebilen
liç işlemleri için uygun reaktifler olarak
kullanılabilmektedirler. Son yıllarda asetik asit,
sitrik asit, glukonik asit ve laktik asit gibi çeşitli
organik asitler birçok cevher için potansiyel liç
reaktifi olarak araştırılmıştır. Sitrik asit (Çavuş
ve Kuşlu, 2005; Kuşlu vd., 2005), asetik asit
(Özmetin, vd., 1996; Abalı ve Arga, 2006) ve
oksalik asit (Alkan ve Doğan, 2004) çözeltilerinde
kolemanitin çözünme kinetiği çalışılmıştır.
Üleksitin çözünme kinetiği sulu EDTA (Alkan vd.,
2000), asetik asit (Tunç vd., 1999; Ekmekyapar
vd., 2008) ve oksalik asit (Alkan vd., 2004)
çözeltileri, tinkalin ise oksalik asit (Abalı vd.,
2006) çözeltisi ile incelenmiştir. Asitlik kapasitesi,
metal iyonları ile şelat oluşturabilmesi ve doğal
organik kimyasal özelliklerinden dolayı çevreye
zararları yok denecek kadar azdır ve oluşan yan
ürünler kimya, ilaç, boya gibi pek çok endüstride
hammadde olarak kullanılabilmektedir (Çavuş
ve Kuşlu, 2005; Kuşlu vd., 2005). Yapılan
çalışmalarda organik asitlerin borik asit
eldesinde kullanılabilecek uygun reaktifler
Yapısında kristal su içeren cevherler
ısıtıldıklarında bünyelerindeki suyu kaybederler
ve sonuç olarak kalsine edilmiş olurlar.
Kolemanit, üleksitvetinkal cevherleri bu özellikte
olduklarından bu cevherlere kalsinasyon işlemi
uygulanabilmektedir (Akcil, 1994; Akcil ve Akar,
2001). Kimyasal yöntemler uygulanmadan önce
bu cevherler üzerinde yapılacak kalsinasyon
ve klasifikasyon deneyleri sonucunda yüksek
tenörlü ve verimli konsantreler üretilebilmektedir
(Akcil vd., 1993; Badruk vd., 1997). Kalsine
edilmiş örneklerle yapılan çalışmalarla
çözünme kinetikleri incelenmiş, kalsinasyon
sırasında kristal yapıdan suyun uzaklaşması
sebebiyle yapının bozulduğu, bu bozulmanın
giderek artması sonucu mineralin amorf bir
yapıya dönüştüğü sonucuna varılmıştır. Bor
minerallerinin kalsinasyon sırasında yaklaşık
200°C'den itibaren sinterleşmeye başlaması
nedeniyle 140-160°C'den yüksek sıcaklıklarda
kalsine edilen örneklerin çözünme hızının
düştüğü görülmüştür (Tekin vd., 1998; Tekin,
2004; Künkül ve Demirkıran, 2007). Yapılan diğer
çalışmalarda, ultrasoniksu banyosu (Taylan vd.,
2007) ve ultra ses dalgalarının (Sönmez vd.,
2004) da çözünme kinetiği üzerinde olumlu etkisi
olduğu görülmüştür.
4.4. Parametrelerin Etkisi
Bor minerallerinin amonyum tuzları, inorganik
ve organik asitlerle çözünme kinetiklerinin
incelendiği çalışmalarda; reaktif konsantrasyonu,
katı/sıvı oranı, tane boyutu, reaksiyon sıcaklığı,
kalsinasyon sıcaklığı, reaksiyon süresi ve
karıştırma hızı gibi parametrelerin etkisi
incelenmiştir.
Çözünme hızı reaktif konsantrasyonu arttıkça
artmaktadır. Düşük konsantrasyonlara nazaran,
yüksek konsantrasyonlarda birim hacimdeki
reaktant miktarının daha yüksek olması nedeniyle
çarpışma sayısı, buna bağlı olarak dönüşüm hızı
artmaktadır. Ancak reaktif konsantrasyonunun
dahayüksekolduğu durumlarda çözünme hızında
azalma görülmektedir. Artan konsantrasyon
ile daha fazla borik asit oluşmaktadır, fakat
oluşan bu borik asit yeteri hızla bulk çözeltisine
difüze olmadığından reaksiyona girmemiş
partikül yüzeyinde bo